Hoe kan u ervoor zorgen dat uw contracten opgewassen zijn tegen de huidige onzekere economische omstandigheden?
Durft u in de huidige omstandigheden nog contracten tekenen met klanten, partners en leveranciers? Of vreest u dat stijgende prijzen, personeelstekort en leveringsproblemen niet opgelost kunnen worden door slimme clausules?
De wetgever heeft recent grondig gesleuteld aan de basis van ons contractenrecht. Daardoor moet u vanaf het nieuwe jaar extra aandachtig zijn wanneer u contracten schrijft en tekent. Maar anderzijds opent dit ook heel wat nieuwe mogelijkheden.
In deze uiteenzetting zal overlopen worden wat verstaan moet worden onder “hardship”, “anticipatief ontbinden” en de “knock out regel”. En hoe men deze clausules kan aanpassen om er het grootste voordeel uit te halen.
Anticipatief beëindigen
Stel, u heeft een contract gesloten met een klant of leverancier, maar komt er vooraf al achter dat de andere partij het contract niet zal nakomen. Kan u in dit geval zelf anticiperen door het contract te beëindigen? Of riskeert u dan toch nog aansprakelijk gesteld te worden omdat u het contract “verbreekt”?
Vanaf 1 januari 2023 bevat het nieuwe verbintenissenrecht een oplossing voor deze situaties. U zal namelijk contracten die u vanaf die datum sluit “anticipatief” kunnen beëindigen indien duidelijk zou worden dat uw tegenpartij haar verbintenissen niet zal nakomen. U kan echter maar beëindigen indien aan enkele voorwaarden is voldaan:
- U moet een aanmaning sturen naar de andere partij;
- De niet-nakoming van de verbintenissen moet voldoende ernstige gevolgen hebben;
- De omstandigheden moeten uitzonderlijk zijn;
Omdat deze voorwaarden zeer algemeen en vaag zijn, raden we aan deze wetsregel op maat te preciseren in uw contracten. Zo kan u een lijst opnemen met uitzonderlijke omstandigheden waarin toegelaten is anticipatief te beëindigen. Door deze lijst op te nemen kan u namelijk toekomstige discussies vermijden. Afwijken van de wetsregel zorgt er ook voor dat u uzelf beter kan beschermen. U kan deze uitzondelijke omstandigheden namelijk beperken of opentrekken naarmate uw nood en specifieke situatie. Het is natuurlijk wel belangrijk om het contractueel evenwicht te blijven respecteren. Zo niet, bepaalt de wet immers dat de onevenwichtige clausule nietig is.
Overmacht of hardship?
In moeilijke en wijzigende omstandigheden grijpen partijen vaak terug naar “overmacht” om onder contracten uit te komen.
Steunen op overmacht is echter moeilijk daar de uitvoering van verbintenissen daartoe volgens de wet volstrekt onmogelijk moet zijn. Wanneer we kijken naar de huidige economische situatie merken we op dat het uitvoeren van verbintenissen duurder, zwaarder en moeilijker geworden is. Echte onmogelijkheid komt echter zeer weinig voor.
Daarom heeft eerst de rechtspraak en nu ook de wetgever het concept “hardship” ontwikkeld. Bij situaties van hardship is de uitvoering van het contract namelijk niet onmogelijk. Het contractueel evenwicht is echter door externe omstandigheden dermate verstoord, dat het (economisch) onredelijk is het contract nog uit te voeren.
In geval van hardship kan u volgens de nieuwe wet heronderhandelingen opzetten. De partijen zijn zelfs verplicht te goeder trouw deel te nemen aan die heronderhandelingen. Zolang er geen akkoord is schrijft de wet wel voor dat de partijen hun verbintenissen moeten blijven nakomen. In bepaalde omstandigheden is het echter voordeliger om af te wijken van deze verplichting in uw contracten. U kunt namelijk een drijfveer voor uw tegenpartij opnemen om de onderhandelingen serieus te nemen. Dit kan men doen door te bepalen dat de uitvoering van de verbintenissen gestaakt zal worden zolang er heronderhandeld wordt. Men kan dan ook best een maximum termijn bepalen waarbinnen onderhandeld zal worden.
Hoewel de nieuwe hardship-regeling in de wet (en een verfijning daarvan in uw contracten) u veel soelaas kan brengen in moeilijke omstandigheden, kan ze in andere omstandigheden ook net te veel onzekerheid creëren. Misschien wil u helemaal niet verplicht worden om contracten te heronderhandelen omdat het economisch risico duidelijk bij de tegenpartij moet liggen. In dat geval is het mogelijk om contractueel de werking van hardship uit te sluiten of de verplichting tot onderhandelen uit te sluiten.
Om van hardship te kunnen spreken, blijft het wel een hard criterium dat de gewijzigde (economische) omstandigheden niet voorzienbaar waren op het moment dat u het contract sloot. Bovendien moet het gaan om omstandigheden die u zelf niet kon voorkomen of oplossen. Dat betekent dat de crisissen, prijsschommelingen en andere gewijzigde omstandigheden die we de voorbije twee jaar al hebben ervaren, meestal niet meer zullen kwalificeren als hardship. Wil u dat uw contracten toch nog mee evolueren met de markt(prijzen), dan zal u nog andere clausules moeten opnemen.
De oplossing ligt niet zomaar in een eenzijdige wijzigingsmogelijkheid
Uzelf beschermen tegen prijsschommelingen kan vanzelfsprekend worden. Men kan namelijk een clausule opnemen in uw contracten die u toelaat uw prijzen aan te passen. Dit is echter niet zo gemakkelijk als misschien zou lijken. De wet van eind 2020, betreffende bescherming van ondernemingen, vermoedt namelijk dat clausules waarin een eenzijdige wijzigingsmogelijkheid aan één van de partijen wordt gegeven, verboden zijn.
Een clausule aangaande prijsindexaties zal echter, indien goed verwoord, rechtmatig bevonden worden. Een dergelijke clausule installeert namelijk een mechanisme dat ervoor zorgt dat de prijs van goederen en/of diensten aangepast wordt op basis van een aantal objectieve parameters. Deze materie is natuurlijk strikt geregeld om misbruik te vermijden. Zo kan de prijsverhoging 80% van de initiële eindprijs niet te boven gaan. De gekozen parameters moeten objectief zijn, losstaan van de wil van de partijen en verwijzen naar reële kosten. Deze parameters mogen geen algemene indexcijfers uitmaken zoals bijvoorbeeld de consumptieprijsindex. Iedere parameter mag ook alleen toepasselijk worden op dat gedeelte van de prijs dat beantwoordt aan de kosten die het vertegenwoordigt.
Aanvullend wordt door de B2B-wet geëist dat deze clausule zeer transparant is. Zo zal de tegenpartij voorafgaandelijk kennis moeten kunnen nemen van het bestaan van de prijsindexatie clausule.
Knock-out regel
Ongetwijfeld kent u de situatie waarin de ene partij een offerte stuurt met haar algemene verkoopsvoorwaarden, waarop de andere partij een bestelbon stuurt met haar algemene aankoopvoorwaarden, enz. Uiteindelijk is het onduidelijk wiens voorwaarden nu eigenlijk van toepassing zijn. Vroeger was het toegelaten om in deze algemene voorwaarden uitdrukkelijk te bepalen dat de algemene voorwaarden van de tegenpartij uitgesloten worden. Het nieuw verbintenissenrecht steekt hier echter een stokje voor.
De bepalingen in algemene voorwaarden bij contracten gesloten na 1 januari 2023 zullen namelijk naast elkaar komen te staan. Beide zullen dus een deel uitmaken van het contract. Dit natuurlijk met uitzondering van de onverenigbare bepalingen die elkaar uitsluiten. Indien u de algemene voorwaarden van de andere partij wil uitsluiten, zal dit bepaald moeten worden in een bijzondere overeenkomst.
Conclusie
U kan de gevolgen van de onzekere economische situaties beperken in uw contracten.
Nieuwe wetgeving geeft daar extra kansen. Anderzijds vereist die nieuwe wetgeving ook meer dan ooit dat uw contracten zeer precies en op maat geschreven worden.
